Rothko als de nieuwe religie

Boekenkasten zijn volgeschreven over Mark Rothko. Zijn (bijna)monochrome doeken roepen óf blinde woede op (net zoals het werk van Barnett Newman, in wiens "Who's afraid of red, yellow and blue" royaal het stanleymes ging) of even blinde aanbidding. In het Gemeentemuseum Den Haag zag ik een vrouw minutenlang devoot staren naar een enorm geheel zwart doek. Uit verwondering (niet bewondering) liep ik enkele keren rond ditzelfde doek heen en weer en bespeurde dat bij nadere beschouwing er een eveneens zwart geschilderde rand rond het doek viel te ontwaren. Maar verder was het zwart en nog eens zwart wat de toon zette. Ik werd er niet somber of vrolijk van. Het doek was net zo zwart als dat andere zwarte doek van Malevich. Elke kunstenaar heeft recht op zijn zwarte doek. Ze zijn in beide gevallen te beschouwen als de afronding van een bepaalde periode waarin de kunstenaar zich bevond. Malevich meende dat het einde van de kunst bereikt was. Rothko zweerde zijn felle kleuren af en ging somberen, een helrood doek leek een breuk met het verleden maar was, aldus ingewijden, een voorbode van de zelfmoord die kort daarna pleegde.
Mooi vond ik zijn eigen commentaar bij de bruine doeken die hij schilderde voor een sjiek restaurant in het Seagrambuilding in New York. "Ik hoop dat deze strontkleur ze de eetlust zal ontnemen", aldus lachebekje Rothko, die deze schilderingen uiteindelijk niet verkocht maar voor zichzelf hield. Hoe mooi sombere doeken toch kunnen zijn bleek uit de film die getoond werd van het strakke interieur van de voor hem door enkele filantropen gebouwde Rothko's Chapel in Houston, Texas, met zijn enorme antracietkleurige en paarse doeken. Eronder de prachtige muziek van Morton Feldman (ga naar Rothko's Chapel Feldman op Youtube)

Aan het iconische karakter van Rothko valt natuurlijk niet te tornen, net zo min als er getornd kan worden aan het werk van met hem vergelijkbare Amerikanen als Willem de Kooning en Jackson Pollock. Werk dat gemaakt  lijkt voor enorme 'white cubes'. Gewijde kunst. Kunst voor kerken. Gelet op de stilte en de eerbied die de vele bezoekers aannamen lijken musea zich te hebben ontwikkeld tot de nieuwe kerken van het zogenaamde geseculariseerde westen. Van de Heilige Geest begrepen we niks, maar we zonken in gebed neder. Datzelfde geldt voor de werken van Rothko.